“Önce insanım sonra Müslümanım” türündeki cümleler ilk anda hoş gibi gelse de biraz düşününce tuhaf olduğu kesin.
Cümle iyi niyetle kurulmuş olsa da cümlenin yapısında seküler bir illetlik hâli var. İslam’ın bir “insan” tasavvuru var, “Ben Müslümanım” derken aynı anda “Ben şöyle bir insanım” diyoruz.
“Önce insanım sonra Müslümanım” cümlesi ise bu iç içelik durumunu ayırıyor hatta “İslam benim düşündüğüm şekilde insan olmama yetmiyor” anlamı bile çıkabilir. Oysa İslam, zaman ve mekan genişliğinde her daim iyi insan olabilmeyi sağlayan evrensel bir ruha ve değerler bütünlüğüne sahip. “Önce insanım sonra Müslümanım” cümlesini kuran, dönemindeki genel geçer dindar anlayışı ile arasına mesafe koyduğunu göstermek için bunu diyorsa, başka bir cümle kurması yeğdir, çünkü kendisini kurtarmaya çalışırken İslam’a kusur yüklüyor.
Tabii dinin ortaya koyduğu değerleri insan için eksik görüyorsa da böyle bir cümleyi kurabilir. Bütünlüğe sahip her fikir dizisi (din, ideoloji, modernizm vb.) bir insan tanımlar, buna bağlı olarak insanlar arası ilişkileri ve insanın zaman ve mekan ilişkilerini tarif eder, anlamlandırır. Bu anlamlandırma bir çerçeve çizer, geneldir, sıkıcı değildir, geniştir; boşlukları insanın karakteri, zaman ve mekan farklılıklarının gerekleri doldurur.
Mesela benzer bir cümle gibi algılanabilecek “Önce insanım sonra gazeteciyim” ifadesi kısmen ve bazıları için doğrudur.
Çünkü “gazetecilik” özellikle modern dönemde değerlerle çelişen bazı prensiplerinden dolayı bazılarına böyle cümleler kurdurabilir.
Erol ERDOĞAN
Yazar, Siyasetçi, İlahiyatçı-Sosyolog
